QUÁN TRIỆT QUAN ĐIỂM CỦA ĐẢNG VỀ TRÍ THỨC THỰC HIỆN TỐT CÔNG TÁC VẬN ĐỘNG TRÍ THỨC
Trí thức là tầng lớp xã hội làm nghề lao động trí óc, trong đó, bộ phận chủ yếu là những người có học vấn cao, hiểu biết sâu rộng về chuyên môn của mình, có sáng tạo và phát minh. Trí thức bao gồm các nhà khoa học, kỹ sư, kỹ thuật viên, thầy giáo, thầy thuốc, luật sư, nhà văn, nghệ sĩ,v.v...[1] Lịch sử ghi nhận, trí thức là nhóm xã hội có sứ mệnh tiếp thu tri thức, sáng tạo các giá trị mới của tri thức, văn hóa và truyền bá tri thức, văn hóa; đề xuất, phản biện các chủ trương, chính sách và biện pháp giải quyết các vấn đề của xã hội; dự báo và định hướng dư luận xã hội.
Trong lịch sử của dân tộc Việt Nam, trí thức luôn là lực lượng sáng tạo quan trọng, có những đóng góp to lớn vào sự phát triển của đất nước, dân tộc. Nhân dân ta luôn có truyền thống trân trọng, tôn vinh và tự hào về đội ngũ trí thức, khẳng định trí thức là những người tiêu biểu cho trí tuệ dân tộc “Hiền tài là nguyên khí của quốc gia, nguyên khí mạnh thì thế nước mạnh, nguyên khí suy thì thế nước yếu”. Nối tiếp truyền thống đó, trong quá trình lãnh đạo cách mạng, Đảng ta luôn khẳng định vị trí quan trọng và vai trò to lớn của đội ngũ trí thức trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Trong Chánh cương vắn tắt của Đảng và Sách lược vắn tắt của Đảng do lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc soạn thảo, được thông qua tại Hội nghị thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam (1930), xác định trí thức là một bộ phận trong lực lượng quần chúng cách mạng, Đảng phải ra sức tập hợp trí thức về phía cách mạng. Sách lược vắn tắt của Đảng nêu rõ: “Đảng phải hết sức liên lạc với tiểu tư sản, trí thức, trung nông, Thanh Niên, Tân Việt,v.v… để kéo họ vào phe vô sản giai cấp”[2]; Chính cương của Đảng Lao động Việt Nam (được Đại hội lần thứ II của Đảng năm 1951 thông qua) nêu: “…Nền tảng của nhân dân là công, nông và lao động trí thức”[3] và “ Chính quyền của nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa là chính quyền dân chủ của nhân dân nghĩa là của công nhân, nông dân, tiểu tư sản thành thị, tiểu tư sản trí thức, tư sản dân tộc và các thân sĩ (địa chủ) yêu nước và tiến bộ)[4]. Sau ngày đất nước thống nhất, đặc biệt từ khi Đảng ta thực hiện công cuộc đổi mới toàn diện đất nước; trong nhiều văn kiện của Đảng, vị trí, tầm quan trọng của trí thức tiếp tục được khẳng định. Cương lĩnh Xây dựng đất nước thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (được bổ sung phát triển năm 2021) khẳng định: “Nhà nước ta là Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân. Tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân mà nền tảng là liên minh giữa giai cấp công nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo”[5]. Đặc biệt, Nghị quyết số 27-NQ/TW Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương lần thứ bảy (khóa X) “Về xây dựng đội ngũ trí thức trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước” nêu rõ quan điểm: “Trí thức Việt Nam là lực lượng lao động sáng tạo đặc biệt quan trọng trong tiến trình đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế, xây dựng kinh tế tri thức, phát triển văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Xây dựng đội ngũ trí thức vững mạnh là trực tiếp nâng tầm trí tuệ của dân tộc, sức mạnh của đất nước, nâng cao năng lực lãnh đạo của Đảng và chất lượng hoạt động của hệ thống chính trị. Đầu tư xây dựng đội ngũ trí thức là đầu tư cho phát triển bền vững”; “…Trí thức có vinh dự và bổn phận trước Tổ quốc và dân tộc, không ngừng phấn đấu nâng cao phẩm chất chính trị, đạo đức, năng lực chuyên môn, đóng góp nhiều nhất cho sự phát triển đất nước và bảo vệ Tổ quốc”[6].
Quán triệt các quan điểm của Đảng đối với trí thức, trong quá trình lãnh đạo và tổ chức thực hiện các nhiệm vụ chính trị tại địa phương, Tỉnh ủy Trà Vinh luôn quan tâm đến trí thức và công tác vận động trí thức. Chương trình hành động của Tỉnh ủy thực hiện Nghị quyết số 27-NQ/TW (khóa X) “Về xây dnựg đội ngũ trí thức trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đẫt nước” xác định mục tiêu xây dựng đội ngũ trí thức: “Đến năm 2020, xây dựng đội ngũ trí thức lớn mạnh. Đảm bảo yêu cầu về số lượng và chất lượng, có cơ cấu hợp lý, đáp ứng yêu cầu phát triển của tỉnh …Quan tâm đào tạo trí thức đầu ngành của tỉnh, gắn bó vững chắc giữa cấp ủy Đảng và chính quyền với trí thức, giữa trí thức với cấp ủy Đảng và chính quyền, tiếp tục phát huy khối đại đoàn kết toàn dân tộc trên nền tảng liên minh công - nông - trí”.[7]
Từ các quan điểm, chủ trương và chính sách đúng đắn của Đảng và Nhà nước. đội ngũ trí thức của nước ta ngày càng phát triển lớn mạnh và có nhiều đóng góp cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Phát biểu tại Đại hội đại biểu toàn quốc Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam lần thứ VIII, nhiệm kỳ 2020 - 2025 (diễn ra từ ngày 24 đến ngày 25/12/2020 tại Hà Nội), Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc đánh giá: “Đội ngũ trí thức Việt Nam đã và đang ngày càng trưởng thành, ngày càng đổi mới về lượng và chất lượng, có tinh thần tự tin và khả năng hội nhập ngày càng lớn vào sân chơi tầm cở khu vực và toàn cầu”.
Đối với tỉnh Trà Vinh, được sự quan tâm lãnh đạo của Tỉnh ủy, Ủy ban nhân dân tỉnh, đội ngũ trí thức của tỉnh cũng không ngừng lớn mạnh. Khi mới tái lập tỉnh, đội ngũ trí thức của tỉnh chỉ có khoảng 1.000 người, chưa có người có trình độ sau đại học. Hiện nay, đội ngũ trí thức của tỉnh có 17.790 người (tăng so với mới tái lập tỉnh 17,7 lần), trong đó số có trình độ đại học là 15.931 người, sau đại học 1.859 người (tăng 1.859 lần). Cùng với sự phát triển về số lượng, đội ngũ trí thức của tỉnh đã có những đóng góp tích cực vào việc xây dựng những chủ trương, chính sách, giải pháp phát triển kinh tế - xã hội và đào tạo nguồn nhân lực; giảm nghèo, nâng cao chất lượng cuộc sống; nâng cao dân trí, bồi dưỡng nhân tài, góp phần cùng Đảng bộ và nhân dân tỉnh nhà đưa kinh tế - xã hội, an ninh - quốc phòng của tỉnh từng bước phát triển đi lên.
Trong lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn, đội ngũ trí thức đã tích cực tham mưu với cấp ủy, chính quyền các cấp và ban, ngành đoàn thể trong việc đề ra những giải pháp phát triển kinh tế - xã hội phù hợp với điều kiện của tỉnh. Tổ chức thực hiện có hiệu quả các nghị quyết, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Tích cực đóng góp vào công tác xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền, góp phần quan trọng trong việc xây dựng và phát triển nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc; bồi dưỡng lòng yêu nước, tự hào dân tộc, phát huy truyền thống đại đoàn kết dân tộc Kinh - Khmer - Hoa.
Trong lĩnh vực khoa học tự nhiên, khoa học công nghệ: Đội ngũ trí thức của tỉnh từng bước tiếp cận công nghệ mới, nghiên cứu, ứng dụng những thành tựu của khoa học công nghệ, như công nghệ thông tin, công nghệ sinh học... góp phần nâng cao hiệu quả công tác quản lý, hiệu quả sản xuất kinh doanh. Công tác điều tra cơ bản được phát huy tác dụng, đề xuất có cơ sở khoa học trong việc hình thành các đề án, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, bảo vệ môi trường. Trong lĩnh vực công nghiệp, nông nghiệp, giao thông, xây dựng, viễn thông, thông tin, ngân hàng, y tế, giáo dục - đào tạo... lực lượng trí thức đã có nhiều đóng góp quan trọng, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao đời sống nhân dân trong tỉnh.
Bộ phận trí thức tham gia công tác lãnh đạo, quản lý đã phát huy tốt vai trò và khả năng của mình, góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của hệ thống chính trị, xây dựng lực lượng vũ trang, giữ vững ổn định chính trị - xã hội, nhất là nâng cao năng lực lãnh đạo, sức chiến đấu của tổ chức cơ sở Đảng và đảng viên, quản lý, điều hành của chính quyền các cấp.
Quán triệt Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII về trí thức: “Xây dựng đội ngũ trí thức ngày càng lớn mạnh, có chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong tình hình mới. Có cơ chế phát huy dân chủ, tự do sáng tạo, đề cao đạo đức, trách nhiệm trong nghiên cứu khoa học. Ưu tiên đầu tư phát triển hạ tầng, môi trường làm việc, nghiên cứu, đổi mới sáng tạo của trí thức. Trọng dụng, đãi ngộ thỏa đáng đối với nhân tài, các nhà khoa học và công nghệ Việt Nam có trình độ chuyên môn cao ở trong nước và nước ngoài, nhất là các nhà khoa học đầu ngành, nhà khoa học có khả năng chủ trì các nhiệm vụ khoa học và công nghệ đặc biệt quan trọng. Thật sự tôn trọng, tạo điều kiện nâng cao hiệu quả hoạt động tư vấn, phản biện của chuyên gia, đội ngũ trí thức”[8] và Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh Trà Vinh lần thứ XI, nhiệm kỳ 2020 - 2025: “Xây dựng đội ngũ trí thức, báo chí, văn nghệ sĩ ngày càng lớn mạnh, phát huy vai trò của trí thức, báo chí, văn nghệ sĩ trong hoạt động sáng tạo khoa học - kỹ thuật, sáng tác các tác phẩm báo chí, văn học nghệ thuật có giá trị tư tưởng và nghệ thuật; thực hiện chức năng, nhiệm vụ tư vấn, phản biện, giám định xã hội…đóng góp công sức, trí tuệ vào sự phát triển của tỉnh”[9]. Công tác vận động trí thức trên địa bàn tỉnh cần chú trọng các vấn đề sau:
Một là, Tăng cường công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức của các cấp ủy Đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể chính trị - xã hội, mọi cán bộ, đảng viên và Nhân dân về vị trí, vai trò của trí thức: Hiện nay, đội ngũ trí thức đóng vai trò đặc biệt to lớn trong phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, có vai trò quyết định trong nghiên cứu, ứng dụng, chuyển giao khoa học - công nghệ, giúp đẩy nhanh sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại đất nước, góp phần quyết định thành công sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; có vai trò không thể thay thế trong xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam khoa học, tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc; có vai trò to lớn trong việc nâng cao dân trí, định hướng giá trị, giải đáp nhiều vấn đề của xã hội đang phát triển đặt ra một cách khoa học, đúng đắn, góp phần ổn định xã hội, thúc đẩy sự phát triển mọi mặt của xã hội. Từ đó, xác định trách nhiệm của cấp uỷ Đảng, chính quyền, Mặt trận, các đoàn thể và của mỗi cá nhân trong xây dựng đội ngũ trí thức và thực hiện công tác vận động trí thức trên đìa bàn tinh theo đúng quan điểm của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước.
Hai là, tiếp tục hoàn thiện môi trường và điều kiện thuận lợi cho hoạt động của trí thứ: Tiếp tục hoàn chỉnh, bổ sung và tổ chức thực hiện có hiệu quả các cơ chế, chính sách, tạo điều kiện cho trí thức khẳng định mình để phát triển, cống hiến và được xã hội tôn vinh. Vận dụng ban hành các chế độ, chính sách bảo đảm lợi ích vật chất tương xứng với giá trị sức lao động, để trí thức được hưởng đầy đủ quyền lợi vật chất và tinh thần từ kết quả sáng tạo của mình. Khuyến khích và gắn kết lợi ích doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế để đầu tư phát triển khoa học, công nghệ, nhằm phát huy cao nhất nguồn nhân lực chất lượng cao, lựa chọn con đường phát triển rút ngắn và có hiệu quả. Thực hiện tốt việc bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ, quyền tác giả đối với các sản phẩm sáng tạo. Tạo điều kiện làm việc thuận lợi, nhằm phát huy năng lực và trách nhiệm của những chuyên gia, trí thức đầu ngành. Tiếp tục thực hiện chính sách thu hút đội ngũ trí thức, nhất là trí thức giỏi, chuyên gia đầu ngành, trí thức trẻ, có tâm huyết đóng góp cho đất nước, cho tỉnh nhà.Tăng cường mở rộng hợp tác, ký kết thực hiện các dự án phát triển với các tỉnh, thành trong cả nước, khu vực và quốc tế về khoa học và công nghệ, giáo dục và đào tạo, văn học và nghệ thuật...
Ba là, quan tâm công tác đào tạo, bồi dưỡng trí thức: Xây dựng Đề án đào tạo nguồn nhân lực khoa học và công nghệ, nhất là nhóm nhân lực có trình độ chuyên môn kỹ thuật cao, có tâm huyết với địa phương, có đủ năng lực nghiên cứu, chuyển giao và đề xuất những giải pháp khoa học, công nghệ phù hợp với đặc điểm của tỉnh trong xu hướng phát triển của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Tạo điều kiện cho Trường Đại học Trà Vinh hợp tác với các trường Đại học trong và ngoài nước đầu tư mở các lớp đào tạo, nghiên cứu, chuyển giao công nghệ, góp phần đa dạng hóa và nâng cao chất lượng đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ trí thức của tỉnh. Thực hiện tốt công tác xã hội hóa trong đào tạo, bồi dưỡng và đa dạng hóa các loại hình đào tạo, gắn đào tạo đại học, sau đại học với nghiên cứu khoa học, với sản xuất kinh doanh. Khuyến khích trí thức thường xuyên nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ đáp ứng kịp thời nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh trong thời kỳ hội nhập.
Bốn là, chú trọng giáo dục đạo đức, bồi dưỡng chính trị cho đội ngũ trí thức: Để xây dựng đội ngũ trí thức tận tụy với công việc, trung thành với sự nghiệp cách mạng của Đảng, của dân tộc, cần tăng cường công tác bồi dưỡng chính trị - tư tưởng; nâng cao bản lĩnh chính trị, đạo đức cách mạng để trí thức nhận thức rõ sứ mệnh của mình đối với sự nghiệp phát triển của quê hương, đất nước.. Trước hết, cần tăng cường giáo dục đạo đức công dân, giáo dục lòng yêu nước, tự hào về truyền thống dân tộc, của quê hương Trà Vinh anh hùng, tri thức lịch sử, văn hóa dân tộc, ý chí và khát vọng vươn lên; vận động trí tham gia học tập và làm theo tư tưởng đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. Đồng thời, nâng cao ý thức pháp luật, đạo đức nghề nghiệp, ý thức trách nhiệm của trí thức. Tạo điều kiện cho đội ngũ trí thức được tham gia các chương trình đào tạo, bồi dưỡng về lý luận chính trị và cập nhật kiến thức, giúp cho đội ngũ trí thức của tỉnh nâng cao trình độ lý luận chính trị, nắm vững chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, tình hình thực tiễn của đất nước, của ngành, của địa phương, qua đó vận dụng sáng tạo vào việc thực hiện nhiệm vụ chuyên môn, làm tốt vai trò truyền bá tư tưởng, văn hóa cho xã hội, nhất là có bản lĩnh chính trị vững vàng trước mọi khuynh hướng tư tưởng sai trái và những tác động, lôi kéo của các thế lực thù địch, phản động.
Năm là, tăng cường sự lãnh đạo của Tỉnh uỷ, Uỷ ban nhân dân tỉnh đối với hoạt động của Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh: Tiếp tục triển khai thực hiện Kết luận số 93-KL/TW ngày 20/11/2020 của Ban Bí thư (khóa XII) “Về tiếp tục thực hiện Chỉ thị số 42-CT/TW của Bộ Chính trị (khóa X) về tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước”, tăng cường lãnh đạo và tạo điều kiện cho Liên hiệp hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh tiếp tục đổi mới mạnh mẽ nội dung và phương thức hoạt động. Bản thân Liên hiệp hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh và các hội thành viên cần nâng cao tính năng động, sáng tạo; đẩy mạnh và làm tốt công tác tuyên truyền vận động để thuyết phục, thu hút được nhiều trí thức, văn nghệ sĩ của tỉnh tham gia vào các tổ chức và hoạt động của Liên hiệp hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh; tăng cường công tác giáo dục chính trị tư tưởng, giúp trí thức nhận thức sâu sắc trách nhiệm của mình đối với sự phát triển đi lên của tỉnh nhà nói riêng, của đất nước nói chung; phát huy tính sáng tạo, tinh thần hợp tác trong hoạt động khoa học - công nghệ và sáng tạo các tác phẩm văn học nghệ thuật; quan tâm đến việc bồi dưỡng chuyên môn, đạo đức nghề nghiệp của trí thức. Liên hiệp hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh làm tốt vai trò điều hòa, phối hợp hoạt động của các hội thành viên; bảo vệ quyền và lợi ích pháp của các hội thành viên và đội ngũ trí thức, đại diện cho tiếng nói của đội ngũ trí thức đối các cấp ủy Đảng, chính quyền trong tỉnh.
Trần Bình Trọng - Chủ tịch Liên hiệp các Hội KH&KT tỉnh Trà Vinh
[1] Hội đồng quốc gia chỉ đạo biên soạn Từ điển Bách khoa Việt Nam: Từ điển Bách khoa Việt Nam tập 4, Nxb Từ điển Bách khoa, Hà Nội năm 2005 , trang 582.
[2] Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đảng toàn tập. Nxb Chính trị quốc gia, Sự thật. Hà Nội năm 2001,t.2, tr 4.
[3] Lê Mậu Hãn – Võ Văn Bé. Các Cương lĩnh cách mạng của Đảng Cộng sản Việt Nam. Nxb Chính trị quốc gia, Sự thật. Hà Nội năm 2021, trang 150.
[4] Lê Mậu Hãn – Võ Văn Bé Sđd trang 154.
[5] Lê Mậu Hãn – Võ Văn Bé Sđd trang 215.
[6] Đảng Cộng sản Việt Nam: Các Nghị quyết của Trung ương Đảng 2005 - 2010. Nxb Chính trị quốc gia . Hà Nội năm 2012, trang 252.
[7] Tỉnh ủy Trà Vinh: Văn bản chỉ đạo Tỉnh ủy, Ban Thường vụ Tỉnh ủy khóa VIII (2005 - 2010). Xb năm 2017, trang 316.
[8] Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII. Nxb Chính trị quốc gia Sự thật. Hà Nội năm 2021, tập I, trang 167.
[9] Tỉnh ủy Trà Vinh: Văn kiện Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh lân thứ XI nhiẹm kỳ 2020 -2025. Xb năm 2021, trang 96.