Vai trò của Hội Phụ nữ trong phát triển kinh tế hợp tác - Hợp tác xã
Trà Vinh là tỉnh thuộc khu vực Đồng bằng Sông Cửu Long, dân số trên 1 triệu người, dân tộc Khmer chiếm trên 31% dân số. Trong đó phụ nữ chung 478.471 người, phụ nữ từ 18 tuổi trở lên 288.956 người. Toàn tỉnh có 286.248 hộ, có 9.214 hộ nghèo. Đời sống chủ yếu bằng nghề nông, ngư nghiệp, mua bán nhỏ và làm thuê; mức thu nhập bình quân hộ gia đình và mặt bằng dân trí của tỉnh nói chung còn thấp.
Tuy nhiên, trước những diễn biến phức tạp của thời tiết, dịch bệnh và nhất là tác động của quy luật thị trường “được mùa, mất giá” đã trở thành điệp khúc muôn thuở, thói quen sản xuất theo hình thức “tự sản, tự tiêu”, “tranh mua, tranh bán”, “trăm người bán, vạn người mua” đã làm cho một số sản phẩm truyền thống có nguy cơ bị mai một, sản xuất cầm chừng, thiếu ổn định do không có đầu ra và thiếu vốn đầu tư, phương tiện kỹ thuật lạc hậu, mẫu mã, chất liệu chậm đổi mới, phụ thuộc chủ yếu vào nhu cầu của người nông dân và thị trường nông thôn. Chính vì vậy tỷ lệ giảm nghèo ở trong hội viên phụ nữ còn chậm và thiếu bền vững, tỷ lệ tái nghèo còn cao. Mặc khác, Biến đổi khí hậu, thiếu việc làm tại địa phương cũng đã dẫn đến tình trạng phụ nữ đã bỏ quê đi làm ăn xa ngày càng tăng với mong muốn có thu nhập cao hơn. Thực tế cho thấy không phải người nào đi tìm kế sinh nhai cũng thành công, mà rất nhiều chị em đã bị đỗ vỡ hạnh phúc gia đình, nhiều chị do thiếu hiểu biết nên bị người sử dụng lao động lừa gạt, bóc lột, nhiều trẻ em không người chăm sóc, bỏ học do phải theo cha, mẹ nay đây mai đó hoặc ở lại quê nhà với ông bà, cuộc sống thiếu thốn, thiếu người dạy bảo, thậm chí nhiều em đã vi phạm pháp luật.
Trước thực trạng trên, Hội LHPN tỉnh đã nhận thấy cần có những giải pháp phù hợp hơn trong hỗ trợ phụ nữ phát triển kinh tế, giảm nghèo. Làm thế nào để phụ nữ, nhất là phụ nữ trung niên, an tâm ở lại nhà, làm giàu trên quê hương, bằng cách áp dụng khoa học kỹ thuật, công nghệ tiên tiến vào sản xuất, biến sản xuất nông nghiệp thành sản xuất hàng hóa. Đồng thời, phân công lại lao động hợp lý theo ngành nghề, để dễ áp dụng KHKT, cơ giới vào sản xuất. Đặc biệt là cần phải hợp tác với nhau trong sản xuất để biến từ việc sản xuất nhỏ lẻ thành sản xuất hàng hóa tập trung theo chuổi giá trị ngành nghề để mạnh hơn về 2 nguồn lực con người, về vốn, góp phần giảm giá thành sản xuất, tăng lợi nhuận. Đồng thời khắc phục tình trạng bị thương lái ép giá, kỳ kèo trong tiêu thụ hoặc nhiều hợp đồng “miệng” giữa nông dân với doanh nghiệp, thương lái bị vi phạm do nhu cầu thị trường giảm, giá thị trường xuống thấp hơn giá thỏa thuận nên thương lái chấp nhận bỏ số tiền đã đặt cọc trước cho nông dân để giảm thiệt hại hoặc người nông dân tự ý hủy hợp đồng để bán cho người khác do giá thị trường tăng cao. Từng bước giải quyết được mâu thuẫn giữa nông dân với thương lái, với doanh nghiệp và tạo sự liên kết giữa những người nông dân với nhau thành một khối thống nhất làm cơ sở cho việc liên kết với doanh nghiệp từ đầu vào và đầu ra, để giảm tối đa chi phí trong sản xuất.
Xác định việc hỗ trợ phụ nữ phát triển kinh tế hợp tác, hợp tác xã (HTX) là nhiệm vụ quan trọng của Hội, trong những năm gần đây thực hiện các hoạt động Hỗ trợ phụ nữ khởi nghiệp với mục tiêu: nâng cao nhận thức của phụ nữ về chủ trương, chính sách pháp luật của Đảng, Nhà nước về khởi nghiệp, thúc đẩy hiện thực hóa các ý tưởng kinh doanh, góp phần thực hiện mục tiêu quốc gia về phát triển doanh nghiệp và chiến lược quốc gia về bình đẳng giới. Thực hiện Đề án "Hỗ trợ phụ nữ khởi nghiệp" giai đoạn 2017 - 2025, Hội Liên hiệp phụ nữ (LHPN) tỉnh đã có kế hoạch cụ thể hóa các mục tiêu, nhiệm vụ, định hướng cho các cấp Hội Phụ nữ trong tỉnh tập trung tổ chức triển khai các hoạt động cụ thể của đề án, hướng đến tiếp sức mô hình kinh tế tập thể do phụ nữ thực hiện, ưu tiên hỗ trợ cho nhóm phụ nữ yếu thế vươn lên làm chủ, phát huy lợi thế và tiềm năng phụ nữ trong sản xuất, kinh doanh, tạo điều kiện cho phụ nữ đóng góp nhiều hơn cho kinh tế địa phương. Với lực lượng nữ chiếm trên 50% trong tổng số lao động, thời gian qua, Hội LHPN tỉnh đã tích cực đổi mới nội dung và phương thức hoạt động, từng bước cụ thể hóa Nghị quyết Đại hội đại biểu phụ nữ các cấp, Nghị quyết của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước, thực hiện có hiệu quả phong trào thi đua “Phụ nữ tích cực học tập, lao động sáng tạo, xây dựng gia đình hạnh phúc”, thi đua “Dân vận khéo”, xây dựng gia đình “5 không, 3 sạch” gắn với XDNTM, đô thị văn minh và thực hiện tốt việc vận động hỗ trợ phụ nữ sáng tạo khởi nghiệp, phụ nữ phát triển kinh tế, bảo vệ môi trường, từ đó tạo thêm niềm tin, động lực cho hội viên vươn lên phát triển kinh tế, xây dựng mô hình khởi nghiệp giảm nghèo bền vững. Hội thường xuyên phối hợp tổ chức lớp tập huấn cho cán bộ, hội viên phụ nữ về mô hình kinh tế tập thể; Tuyên truyền để chị em nhận thức đúng và đầy đủ hơn về kinh tế tập thể và giá trị to lớn của sự hợp tác, liên kết trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm, dần thay đổi tư duy trong sản xuất, kinh doanh từ manh mún, nhỏ lẻ, tự phát sang tư duy kinh tế tập thể; Tổ chức các buổi hội thảo, tọa đàm, các hoạt động trải nghiệm, truyền thông nhóm, thăm hộ gia đình, tham quan mô hình… để định hướng phương án sản xuất và cùng người dân bàn bạc các giải pháp phát triển kinh tế tập thể ngay trên những mảnh vườn, thửa ruộng, ao nuôi, chuồng trại của các chị, nhằm giúp chuyển đổi nhận thức của chị em về vấn đề kinh tế hợp tác và hợp tác xã; vận động phụ nữ thay đổi tư duy, tập quán sản xuất manh mún, nhỏ lẻ, ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật để thích ứng với thị trường và phù hợp với quy luật phát triển của kinh tế thị trường; Vận động, hỗ trợ thành lập mới các mô hình tổ hợp tác theo tinh thần Nghị định 151/2007/CP của Chính phủ; Vận động hội viên, phụ nữ tích cực tham gia kinh tế tập thể do địa phương thực hiện như: tổ liên kết sản xuất, tổ hợp tác, HTX. Hỗ trợ vốn và tổ chức các hoạt động chuyển giao khoa học công nghệ, hỗ trợ thủ tục pháp lý thành lập các HTX, tổ hợp tác. Đến nay, Hội đã phát triển và duy trì 281 tổ liên kết hợp tác với 5.083 phụ nữ tham gia sản xuất, kinh doanh, tập trung vào lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn như: Trồng trọt và chăn nuôi, thủ công mỹ nghệ,... nhiều tổ trưởng đã năng động, sáng tạo, mạnh dạn tìm hướng đi riêng cho tổ/nhóm của mình, dẫn dắt các thành viên tiếp cận sản phẩm và thị trường mới để nắm nhu cầu, tìm đầu ra bền vững, được hội viên, phụ nữ và chính quyền địa phương đánh giá cao. Hiện nay có Nhiều mô hình đang hoạt động rất hiệu quả như: Tổ hợp tác may mặc Thành Công tại p2, TX Duyên Hải, tổ trồng đậu phọng tại xã Mỹ Chánh, huyện Châu Thành, tổ đan đát ở xã Nhị Long Phú huyện Càng Long, tổ hợp tác nuôi tôm Thuận Phát tại TX Duyên Hải, tổ hợp tác trồng màu của huyện Trà Cú, tổ chăn nuôi gà của huyện Cầu Kè… Bên cạnh việc khai thác các nguồn vốn, Hội còn phối hợp với Liên minh HTX tỉnh tổ chức tập huấn nâng cao năng lực quản lý điều hành cho các thành viên của Ban quản trị HTX, Ban quản lý các tổ hợp tác, tổ liên kết do phụ nữ quản lý. Đặc biệt, quan tâm tới lồng ghép giới trong tuyên truyền cho nhóm phụ nữ mới khởi nghiệp, khởi sự kinh doanh; tăng cường phối hợp, hỗ trợ thành lập các mô hình Tổ liên kết, Tổ hợp tác, HTX do phụ nữ quản lý. Tập trung kết nối, hỗ trợ câu lạc bộ phụ nữ khởi nghiệp tổ chức gặp mặt, chia sẻ, trao đổi và liên kết phát triển sản xuất, kinh doanh. Với cách làm này mỗi năm tổ chức Hội hỗ trợ, giúp đỡ được trên 80 phụ nữ khởi nghiệp, khởi sự kinh doanh và phối hợp đào tạo nghề cho ít nhất 1.200 lao động nông thôn. Phát triển mới trên 10 tổ hợp tác hoạt động theo đúng Nghị định 151/2007/NĐ-CP của Chính phủ và đến nay thành lập được 05 HTX do PN quản lý, đạt 100% chỉ tiêu nhiệm kỳ 2016-2021.
Trong số các HTX do phụ nữ quản lý có HTX Tân Qui được thành lập từ tháng 6/2018 với 20 thành viên là hội viên phụ nữ trên địa bàn cù lao Tân Qui. Đây là mô hình do Hội LHPN tỉnh chỉ đạo, hỗ trợ thành lập với nguồn vốn hỗ trợ 100 triệu đồng nhằm giúp chị em có thêm việc làm, tăng thu nhập cho gia đình. Việc thành lập HTX do phụ nữ quản lý bước đầu đã thay đổi nhận thức, tư duy và thói quen sản xuất nhỏ lẻ của hội viên, phụ nữ; tăng cường sự gắn kết giữa các thành viên để trao đổi kinh nghiệm và hợp tác liên kết phát triển sản xuất; tiếp cận với các tiến bộ khoa học - kỹ thuật. Tuy vốn điều lệ còn ít nhưng các thành viên đã mạnh dạn chuyển đổi mô hình sản xuất, kinh doanh phù hợp với điều kiện kinh tế gia đình để nâng cao thu nhập. Hiện HTX tập trung sản xuất 6.000 bịch phôi nấm bào ngư, được thương lái tỉnh Vĩnh Long, Cần Thơ bao tiêu 30.000 đồng/kg; đồng thời HTX còn cung ứng 30.000 bịch phôi giống và 500 cây giống sầu riêng cho người dân trong và ngoài xã. Với 6.000 bịch phôi, bình quân cho thu hoạch từ 4,6 - 4,8kg/phôi nấm tươi và thời gian phôi cho nấm kéo dài 07 - 08 tháng. Ngoài sản xuất và cung ứng giống cây trồng, HTX còn kinh doanh hơn 1.000 chậu hoa kiểng, dưa kiệu, rượu,… phục vụ thị trường Tết mối năm.
Nhìn chung, thời gian qua, Hội đã tranh thủ phối hợp với các sở ngành hỗ trợ nguồn lực thực hiện các hoạt động hỗ trợ phụ nữ khởi nghiệp phát triển kinh tế tăng thu nhập góp phần giảm nghèo bền vững. Qua đó phát huy vai trò của phụ nữ trong phát triển kinh tế hợp tác, nòng cốt là HTX.
Tuy nhiên, trong quá trình triển khai các hoạt động vận động, hỗ trợ phát triển mô hình kinh tế tập thể; Hội LHPN tỉnh nhận thấy có những thuận lợi, khó khăn và bài học kinh nghiệm sau:
Thuận lợi:
- Phát triển kinh tế tập thể là một chủ trương lớn được sự quan tâm chỉ đạo của Tỉnh ủy – UBND, sự hỗ trợ tạo điều kiện của các cấp, các ngành, sự phối hợp chặt chẽ giữa các ban, ngành trong công tác tuyên truyền, vận động phụ nữ nâng cao nhận thức về chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước về phát triển kinh tế tập thể
- Các cấp Hội đã có nhiều đổi mới trong hoạt động hỗ trợ phụ nữ sản xuất kinh doanh theo mô hình liên kết, nội dung phong phú phù hợp với nhu cầu, nguyện vọng của chị em phụ nữ. Từ đó, đã giúp chị em mạnh dạng chuyển đổi mô hình từ kinh tế cá thể sang kinh tế tập thể.
Khó khăn:
- Phần lớn cán bộ, hội viên, phụ nữ còn hiểu rất mơ hồ về kinh tế tập thể và vấn đề kinh tế thị trường nên chưa thấy được vai trò, trách nhiệm của từng cá nhân, gia đình để chủ động khai thác các tiềm năng, lợi thế.
- Còn tư tưởng trông chờ, phụ thuộc vào Nhà nước cả trong sản xuất và tìm đầu ra cho sản phẩm. Nhiều người dân chưa nhận ra quy luật “cung – cầu” của thị trường nên đổ hết trách nhiệm cho nhà nước và không mấy thiện cảm với “Thương lái” vì cho là giá cả thị trường là do thương lái quyết định mà chưa ghi nhận vai trò quan trọng của cộng đồng doanh nghiệp, thương lái trong kinh tế tập thể.
- Tính ràng buộc pháp lý của các bên trong liên kết còn thấp (nhất là trong nông nghiệp), vì lợi ích trước mắt nên vẫn còn trường hợp người dân tự bán ra bên ngoài để được giá cao.
- Kiến thức, năng lực quản lý, điều hành của cán bộ ở các tổ hợp tác, HTX còn hạn chế.
Qua quá trình thực hiện rút ra một số kinh nghiệm sau:
- Các thành viên tham gia THT, HTX có vai trò chủ thể quan trọng, quyết định sự thành công, cũng là đối tượng hưởng lợi trực tiếp, nên chủ động nâng cao nhận thức để họ chủ động, sáng tạo trong việc hợp tác, tổ chức lại sản xuất, áp dụng các tiến bộ khoa học kỹ thuật và hoạch định phương án sản xuất kinh doanh hiệu quả. Việc vận động hội viên, phụ nữ tham gia kinh tế tập thể là một quá trình từ việc thay đổi nhận thức, thói quen đến hành vi mới nên đòi hỏi phải có thời gian và bước đi chặt chẽ, hợp lý, không thể nóng vội.
- Cần có sự tham gia liên kết của các ngành, cộng đồng doanh nghiệp. Gắn kết tốt các chính sách hỗ trợ, tín dụng ưu đãi đối với các bên tham gia; đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực tham gia quản trị THT, HTX đáp ứng yêu cầu trong từng giai đoạn nhất định.
- Xây dựng mô hình phải được thực hiện từng bước, theo phương châm từ thấp đến cao, từ việc thực hiện các tổ hợp tác đến việc liên kết tiêu thụ, liên kết đầu vào – đầu ra cho sản phẩm hoặc hình thành các dịch vụ đáp ứng nhu cầu thị trường, khi năng lực tổ đủ mạnh, trình độ sản xuất của các thành viên có bước tiến bộ và cơ bản ổn định sẽ tiến hành thành lập HTX.
- Tăng cường công tác đào tạo nghề, bồi dưỡng nâng cao tay nghề cho hội viên, phụ nữ gắn với hình thành các mô hình tạo việc làm sau học nghề.
* Từ những thuận lợi, khó khăn và kinh nghiệm trong thực tiễn, thời gian tới Hội sẽ tiếp tục tập trung chỉ đạo thực hiện các hoạt động hỗ trợ phụ nữ phát triển kinh tế và tham gia kinh tế tập thể trong các cấp Hội cụ thể như sau:
- Tăng cường hơn nữa công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức cho hội viên, phụ nữ và nhân dân về lợi ích, sự cần thiết tham gia kinh tế tập thể, liên kết trong sản xuất, kinh doanh mới đủ khả năng cho sản xuất hàng hóa có tính cạnh tranh, thích ứng với kinh tế thị trường.
- Bồi dưỡng và nâng cao năng lực các tổ hợp tác để đủ tiềm lực nâng lên thành hợp tác xã kiểu mới.
- Cụ thể hóa và triển khai thực hiện có hiệu quả Đề án hỗ trợ phụ nữ khởi nghiệp của Đoàn chủ tịch Hội LHPN Việt Nam và các Đề án lớn của tỉnh Tái cơ cấu Nông nghiệp, Phát triển Du Lịch và xây dựng nông thôn mới. Tập trung các giải pháp hỗ trợ phát triển kinh tế tâp thể.
- Triển khai thực hiện khâu đột phá “Hỗ trợ phụ nữ phát triển kinh và khởi nghiệp” được đặt ra trong Nghị quyết Đại hội đại biểu phụ nữ tỉnh Trà Vinh lần thứ XI, nhiệm kỳ 2016 – 2021.
- Tập trung cũng cố nâng cao năng lực quản trị của đội ngũ cán bộ quản lý tổ, HTX. Thực hiện đầy đủ các chính sách hỗ trợ, tạo mọi điều kiện thuận lợi cho các tổ hợp tác, HTX tiếp cận vốn, khoa học kỹ thuật. Đặc biệt, định hướng xây dựng phương án sản xuất kinh doanh hiệu quả.
Ban GĐXH-KT
Hội LHPN tỉnh TV